UKRATKO
Zapadni Balkan je jedan od šumama najbogatijih regiona u Evropi. Ovo bogatstvo se odlikuje ne samo velikom površinom pod šumama, nego i velikim brojem biljnih i životinjskih vrsta koje žive u šumskim ekosistemima, kao i lepotom predela.
Šume nam obezbeđuju hranu, čistu vodu i građevinski material, ublažavaju posledice klimatskih promena, a staništa su mnogih divljih vrsta biljaka i životinja. Neodrživo korišćenje šumskih resursa umanjuje njihovu sposobnost da zadovolje rastuće potrebe čovečanstva.
Šuma visoke vrednosti očuvanja je ona šuma čije su vrednosti od izuzetnog značaja za životnu sredinu i biodiverzitet, kao i socio-ekonomski i kulturni razvoj društva.
ORCA javno zastupa koncept šuma visoke vrednosti očuvanja i pruža podršku za njegovu primenu i uvođenje u strategije šumarstva na Zapadnom Balkanu, kako bi se društvene, kulturne, prirodne i ekonomske vrednosti šuma čitavog regiona očuvale i dalje razvijale u korist čoveka i prirode.
ZAŠTO JE OVO VAŽNO?
Socio-ekonomski razvoj društva
Šume kao prirodni resurs i dobro od opšteg interesa uvek su bile bitan faktor društvenog razvoja i predstavljale su izvor dobara, usluga a time i prihoda. Koncept šuma visoke vrednosti očuvanja doprinosi održivom ekonomskom razvoju društva tako što predstavlja značajan prirodni resurs za ruralni razvoj i osnovu za obezbeđivanje dodate vrednosti proizvoda u oblastima prerade drveta, obnovljivih izvora energije, proizvodnje hrane i turizma.
Zaštita i očuvanje biodiverziteta
Šume su dom brojnim divljim vrstama biljaka i životinja. Upravljanje šumama visoke vrednosti očuvanja doprinosi očuvanju i zaštiti divljih vrsta koje žive u tim šumama ili koje zavise od njih. Očuvanje divljih vrsta omogućava održavanje ekosistemskih usluga značajnih za čoveka i društvo u celini.
Ublažavanje posledica klimatskih promena
Klimatske promene su jedan od najvećih izazova sa kojima se čovečanstvo suočava u savremeno doba. Šume i klima suštinski su povezane: nestanak ili degradacija šuma je i uzrok i posledica klimatskih promena. Efikasno upravljanje šumama visoke vrednosti očuvanja, obezbeđuje održavanje strukture i funkcije šuma koje mogu izdržati klimatske promene i umanjiti njihovo negativno dejstvo na dobrobit ljudi.
PROBLEMI
Glavni razlog nestanka šuma je njihovo neodrživo korišćenje, zasnovano na prekomernoj eksploataciji. Drvo se dominantno eksploatiše za potrebe ogreva i drvne građe, ili se vrši čista seča radi širenja zemljišta za poljoprivrednu proizvodnju. Značajan faktor uništavanja šuma predstavlja i nelegalna seča, koja je i dalje zastupljena u određenim delovima Zapadnog Balkana.
Površina pod šumama koje se minimalno koriste smanjila se na globalnom nivou za 92 mmiliona hektara u periodu 2000-2013. Godine (Living Planet Report 2018, WWF)
Čista seča, nezavisno od veličine površine na kojoj se obavlja, izaziva nestanak i fragmentaciju prirodnih staništa mnogih divljih vrsta biljaka i životinja koje zavise od šumskih staništa. To utiče na smanjenje brojnosti populacija divljih vrsta i ugrožavanje njihovog opstanka, a neretko dovodi i do njihovog potpunog izumiranja. Mnoge od ovih vrsta su ključne za održavanje funkcionalnosti ekosistema i ekosistemskih usluga.
Sa druge strane, drveće apsorubuje ugljen dioksid i pretvara ga u organsku materiju. Na ovaj način šume skladište ugljenik u biomasi. Uništavanjem šuma nestaju značajna «skladišta» ugljenika, koji se tako oslobođen potom «skladišti» u atmosferi i ubrzava procese klimatskih promena. Istovremeno, narušavanjem i gubitkom prirodnih šumskih ekosistema narušavaju se i gube njihove usluge od kulturnog značaja za čoveka kao što su rekreacija, turizam i slično.
REŠENJE
Koncept šuma visoke vrednosti očuvanja definisala je 1999. godine međunarodna organizacija Savet za upravljanje šuma (Forest Stewardship Council – FSC), kao koncept kojim se identifikuju i štite šume koje imaju izuzetnu ekološku, socio-ekonomsku, kulturnu vrednost, odnosno vrednost za očuvanje biodiverziteta i predela.
Upravljači šumskog područja koje je sertifikovano od strane FSC organizacije dužni su da u okviru tog područja identifikuju šume visoke vrednosti očuvanja i da njima odgovorno i održivo upravljaju, na način da neguju i štite sve njihove vrednosti.
Savet za upravljanje šuma (FSC) definiše šest tipova šuma visoke vrednosti očuvanja:
- Šume u kojima postoji biološka raznovrsnost od globalnog, regionalnog ili nacionalnog značaja;
- Šume od globalnog, regionalnog ili nacionalnog značaja koje zauzimaju velike površine;
- Šume u kojima žive retke ili ugrožene vrste ili šume koje podržavaju ugrožene ekosisteme:
- Šume koje pružaju ekosistemske usluge u kritičnim situacijama kao što su: zaštita od poplava, zaštita od erozije i zaštita od požara;
- Šume koje su ključne za zadovoljavanje osnovnih potreba lokalnih zajednica za prirodnim resursima;
- Šume od izuzetnog značaja za tradicionalni i kulturni identitet lokalnih zajednica.
Iako je ovaj koncept prvobitno razvijen za potrebe sertifikacije šuma, on se sve više koristi i u druge svrhe, kao što su zaštita prirodnih resursa a naročito biodiverziteta. Pored toga, mnogobrojne kompanije koje društveno odgovorno posluju primenjuju ovaj koncept u svom svakodnevnom poslovanju.